جمیله خرازی: آشنایی با تالار رودکی مجهزترین و بزرگ ترین تالارهای اپرا موسیقی و تئاتر ایران

تالاررودکی یکی از مجهزترین و بزرگ ترین تالارهای اپرا موسیقی و تئاتر ایران است که توسط یوگینا آفتاندلیانس براساس نمونه اپراهال وین طی مدت ۱۰ سال  در خیابان استاد شهریار (دکتر ارفع سابق) ساخته و به نام شاعر و نوازنده ایرانی، ابوعبدالله رودکی، در سال ۱۳۴۶ افتتاح شد.

ساختمان بنیاد رودکی متشکل از دو سالن اجرا به نام های تالار رودکی و سالن کوچک است که بعد از انقلاب اسلامی ایران، تالار بزرگ تر را هم زمان با هفته وحدت و جشن میلاد پیامبر گرامی اسلام به تالار وحدت و تالار کوچک تر را به تالار رودکی تغییر نام دادند. پس از انقلاب اسلامی در این دو تالار بیشتر برنامه های موسیقی و نمایش اجرا می شود.

زیر بنای تالار وحدت بالغ بر ۱۵۰۰۰ مترمربع است و مساحت کل ساختمان در ۷ طبقه و زیرزمین ها به۲۱۰۰۰ متر مربع می رسد. این تالار شامل یک سالن هم کف و سه طبقه بالکن به صورت نعل اسبی است که در مجموع گنجایش ۷۴۰ تماشاگر را دارد. این ساختمان دارای دو زیرزمین (محل استقرار الکترموتورهای صحنه و ماگنت نور و پاورهای مربوطه) ، تالار کنسرت، شامل صحنه و سالن تماشاگران در طبقه هم کف و ساختمان اداری است.

 

حدود سالهای ۱۳۴۲ سالن رودکی کامل و سیستم نور این سالن تحت لیسانس شرکت Simense آلمان نصب شد و حدود سالهای ۵۴-۱۳۵۳ زمان رهبری آقای مشکوه سیستم اکوستیک سالن رودکی (۷۷ رفلکتوردر سقف که گروه اجرایی را بی نیاز از میکروفن خواهد کرد) نصب گردید.

این تالار شامل سالن اصلی در طبقه سوم و بالکن در طبقه چهارم می باشد که مجموعه گنجایش ۲۰۰ نفر را دارد. سن تالار رودکی ثابت بوده و همانند تالار وحدت متحرک نمی باشد و فقط برای تمرین ارکستر و اجرای گروهای موسیقی طراحی شده است. انتهای صحنه این سالن به اجرای گروه های ارکستر و گروه کر اختصاص داده شده است.

فضای امروز سالن در سالهای ۸۹ و ۹۰ توسط بنیاد رودکی دستخوش تعمیر و تجهیز شد.دی ماه ۸۹ مجهز به سیستم نور تحت لیسانس شرکت ADB و صدای (DYNACORD (1600power mate آلمان شد. همچنین مراحل تعمیر و ترمیم و تجهیز نهایی شامل نصب دوربین های تصویر برداری، پل نوری، کفپوش وتعویض صندلیها انجام شد و در مرداد ماه ۹۰ کف سن تعویض گردید.

شایان ذکر است کلیه طبقات تالار رودکی که در زمان افتتاح به استقرار مدیر و رهبر ارکستر، نوازندگان، بخش فنی، تمرین و اجرا اختصاص داشته است در طول زمان به واحد های اداری تبدیل شده است.

صحنه تالار وحدت

آوانسن

آوانسن یا صحنه ی پیش آمده، با ارتفاع استاندارد ۸۰ سانتی متر و قوس اصلی به شعاع ۱۵ متر و دهانه ورودی رینه ها شکاف های نورپردازی چپ و راست آوانسن ۱۰/۱۴متر عرض دارد.

عمق آوانسن ۹۰/۳ متر در مرکز قوس تا ابتدای سن اصلی بر روی آن سن ارکستر با ۸۰/۱۲ متر طول، ۳ متر عمق در کناره ها و ۴ متر عمق در مرکز قوس، قرار دارد. سن ارکستر جایگاه استقرار ارکسترهای بزرگ جهت اجرای اپرا، موسیقی و نمایش های موسیقیایی است که تا ارتفاع ۳۰/۲ به عمق زمین منتقل می شود. این ویژگی موجب می شود تا در صورت ضرورت، ارکستر و سازمان نوازندگان در حین اجرای برنامه ها دیده نشوند.

سن ارکستر به وسیله سیستمهای مکانیکی (چرخ دنده ها، الکتروموتورهای قدرتمند) و از طریق سیستم های الکترونیکی (ساخت آلمان) و توسط نیروهای متخصص گروه فنی ماشینری (تاسیسات صحنه) کنترل و هدایت می شود.

صحنه اصلی 

سن اصلی تالار وحدت با عرض۱۲ متر و بیش از ۳۰/۱۰ متر عمق دارای ۳ سیستم سن متحرک است که با نام های پودیم یک (P1) و پودیم دو(P2) و پودیم سه (P3) شناخته می شوند. P1 و P2با ابعاد مساوی ۱۲ در ۴ متر و P33 به ابعاد ۱۲ در ۳۰/۲ متر در مجموع سطحی به اندازه ۶/۱۲۳۳ متر مربع را شکل می دهند.

هر سه پودیُم می توانند به اندازه ی ۶۵/۱ متر به عمق زمین و ۶۰/۴ متر به سمت بالا حرکت نمایند و P1 و P2 و P3 میتوانند تا ۳۰ درجه سطح شیب دار بسازند. استفاده از این ویژگی (سطح شیب دار) تنها یک بار و به صورت دستی (هندلی) و پیش از آغاز مونتاژ صحنه می¬تواند اتفاق افتد؛ و در این صورت امکان اجرای هیچ یک از عملیات ماشینری در کف وجود نخواهد داشت. 

P1 و P2 هر یک ۴ متر مربع مساحت دارند همچنین یک آسانسور تک محوری (غیب کن) می تواند یک بازیگر یا یک شیء را با وزن حداکثر ۱۵۰ کیلوگرم به عمق صحنه فرو برد و یا سوژه مورد نظر را از زیر صحنه آشکار کند.

صحنه گردان

سیستم صحنه گردان (پشت سن اصلی) ۱۲متر عرض۳۰/۱ متر عمق قرار دارد که سن گردان با قطر ۱۰ متر در مرکز این سن است. سن گردان می تواند با سرعت های متفاوت به چپ و راست بچرخد. صحنه اصلی سن گردان می تواند در مکان اصلی خود (پشت صحنه اصلی) و یا به جای سن اصلی قرار گیرد. صحنه گردان می تواند هم زمان با حرکت به جای صحنه اصلی حول محور خود بچرخد.ئسن گردان می تواند تا ابتدای P2 یا ابتدای P1 به جلو رانده شود.

اطراف سن گردان نیز به اندازه ۲ متر جایگاه شال بندی والان های عمودی و اختفای رفت و آمدهای بازیگران و عوامل دیگر است. در اطراف صحنه اصلی و صحنه گردان در سمت راست ۴ در و سمت چپ ۳ در قرار دارد که به اتاق های چهره پردازی و تعویض لباس ها و در سمت چپ به اتاق های فنی مرتبط می شود. در صورت نیاز می توان سن متحرک زیر سن گردان را بالا آورد تا فضای زیر سن پا یین تر از کف صحنه نباشد.

در قطر سن گردان می توان از دکورهای دو طرفه (دورویه) استفاده کرد. هم زمان با اجرای تئاتر یا هر برنامه دیگر، چرخش صحنه یا تغ ییر دکور امکان خواهد داشت. بهترین استفاده از صحنه گردان مونتاژ دکورهای عظیم بر روی سن گردان و تعویض آن با دکورهای عظیم و مونتاژ شده دیگر بر روی واگن های چپ است که می تواند در زمانی کمتر از دو دقیقه اتفاق بیفتد.

سن جانبی (واگن‌ها)

در سمت چپ از نگاه تماشاگران دو سیستم واگن جانبی به صورت ریلی غلتنده و به ابعاد ۴ متر عرض، ۱۲ متر طول و ۳۳ سانتی متر ارتفاع وجود دارد. واگن ها می توانند دکورهای بزرگی با وزن بیش از دو تن را تحمل کنند و به داخل صحنه اصلی و به جای P1 و P2 منتقل کنند. در صورت جایگزینی با صحنه اصلی با انتقال به ۳۳- سانتی متر همکف، هم سطح سن اصلی خواهند شد. واگن های سن جانبی قادر هستند جداگانه یا با هم و با هر اندازه طول وارد صحنه اصلی شوند. اسکلت اصلی واگن ها فلزی و رویه آن چوب است.

تالار اصلی وحدت

سالن اصلی شامل طبقه همکف و ۳ طبقه بالکن دارای ۲۰ کابین مخصوص در ۲ ضلع غربی و شرقی، جایگاه ویژه واقع در بالکن ۱ و یک جایگاه مخصوص واقع در بالکن دوم است که مجموعاً گنجایش بیش از ۷۰۰۰ تماشاگر را دارد. نمای بیرونی بالکن ها به شکل نیم دایره است که از داخل به سبک کنگره های هخامنشی گچ بری شده است. در همکف ۴ در ورودی از هر سمت سالن امکان ورود و خروج میهمانان را فراهم می کند.

این تالار مشتمل بر ۳ ردیف بالکن مخصوص تماشاچی است که جلوی هر یک به طور نیم دایره به سبک ایرانی گچ بری شده و ۶۳ چراغ دیواری کریستال در ۳ ردیف که هر ردیف در بدنه یکی از طبقات جای دارد، همراه با لوستر بزرگ سقف روشنایی تالار را تأمین می کند. درهای ورودی تالار در انحنای غربی و شرقی آن قرار دارد و در هر سو ۴ در وجود دارد.

جایگاه ارکستر در تالار وحدت به شکل نیم دایره که تحدب آن به طرف تماشاچیان است، در جنوب تالار و جلوی صحنه قرار گرفته و در مواقع لزوم و به هنگامی که ارکستر باید دیده نشوند کف آن تا ۵/۲ متر پایین می رود. طراحی و تزیینات داخلی سالن به طرز زیبایی شامل سقف محدب لانه زنبوری است که در وسط، لوستر مدوربسیار بزرگی از کریستال با قطر ۷ متر وجود دارد که نور نامرئی آن را حفاظت می کند. این لوستر در ارتفاع ۱۹ متری و در مرکز سقف، زیبایی خاصی به سالن می دهد.

طبقات تالار وحدت

در طبقه اول تالار جایگاهی قرار دارد که دارای در و راهروی مخصوصی است که به تالار استراحت ختم می‌شود. تالار استراحت در قسمت شرقی بنا شده و راهرو و پلکان مخصوصی آن را با خارج مرتبط می سازد. پله ها از مرمر سیاه با نرده های برنزی است و دیوارها به سبک تخت جمشید گچ بری و آینه کاری شده است.

تالار استراحت به ابعاد ۵/۷ در ۱۰ متر است که دیوارها با پارچه زری با گلابتون اصل به رنگ سفید با نقش‌های ایرانی پوشیده شده است. چلچراغ بسیار زیبایی سقف را زینت می دهد. دیوار جنوبی سرام کی و سقف تالار گچ بری و آینه کاری شده است که ۱۱ چلچراغ بزرگ نیز روشنایی تالار انتظار را تأمین می کند.

در طرفین جایگاه ۲ ردیف لژ مخصوص تماشاچیان قرار دارد که گنجایش ۱۶۲ تماشاچی را دارد. ۲ ردیف لژطبقه سوم بالکن مجموعاً گنجایش ۴۳ و جایگاه ویژه نیز ظرفیت ۴۰ تماشاگر را دارد.

صحنه طبقات پشت صحنه

در پشت صحنه ۷ طبقه ساختمان وجود دارد که در طبقه سوم آن تالار رودکی به گنجایش ۲۰۰ نفر جهت تمرینات ارکستر سمفونیک و اجرای موسیقی بنا شده است. سایر طبقات مربوط به اتاق های مخصوص هنرمندان، دفاتر کار و قسمت های ضروری تالار است.

زیر زمین در ۲ طبقه، شامل اتاق استراحت ارکستر، مرکز تهویه مطبوع، شوفاژ، ترانسفورماتور، دستگاه‌های تقوبت کننده مغناطیسی جهت تنظیم نور پروژکتورها، تلفنخانه، موتورخانه صحنه، انبار و سایر محل های مورد نیاز است.

طبقه هم کف تالار شامل درهای ورودی، تالار انتظار، رخت کن، توالت، پلکان ها، آسانسورها، گیشه های بلیت، کابین کنترل نور و صدا، تالار تماشاچیان، جایگاه ارکستر و صحنه است.

درهای ورودی به تعداد ۱۰ عدد در ضلع شمالی تالار به طرف خیابان ارفع قرار دارد. این درها تمام شیشه ای و دوبل است. نمای خارجی تالار وحدت نیز با سنگ تراولتن و سنگ های الوان پوشیده شده است. دیوار جنوبی تالار انتظار طبقه هم کف که به شکل یک نیم دایره به عرض ۱۷ متر و ارتفاع ۴۰/۲ متر است به طرز بسیار زیبا و هنرمندانه‌ای با نقش های بدیع ایرانی سرامیک شده است.

ارتفاع تالار انتظار طبقه هم کف ۷۵/۵ متر و سقف آن گچ بری و آیینه کاری شده و ۸ شاخه لوستر کریستال روشنایی تالار را تأمین می کنند. کف تالار با سنگ مرمر و راهروها و پلکان های دو طرف با قالی بافته شده، مفروش گردیده است. سه گیشه فروش بلیت نیز در ضلع جنوب شرقی این تالار و روبه روی درهای ورودی قرار دارد.

مجموعه تالار وحدت با داشتن چنین مختصاتی که به اختصار به آن اشاره شد در زمره ۱۰ مجموعه برتر درسطح جهان قرار دارد و در خاورمیانه کم نظیر است. سالنهای جانبی تالار وحدت جهت برگزاری نمایشگاه های هنری و اجراهای ویژه هنری دارای ظرفیتی قابل توجه اند.

مجموعه تالار وحدت از ابتدای تاسیس تاکنون همواره میزبان شاخص ترین برنامه های ملی و بین المللی هنری و شاهد حضور مشاهیر هنر ایران و جهان در عرصه های گوناگون موسیقی و نمایش بوده است. از دیگر سو مجموعه تالار وحدت به عنوان مجلل ترین تالار کشور به منظور برپایی برنامه ها و افتتاحیه ها واختتامیه های برنامه های گوناگون در کشور مورد استفاده قرار گرفته است.

منبع: بنیاد فرهنگی رودکی